Ποτάμια και λίμνες της Αθήνας

Γενικά στο Λεκανοπέδιο Αθηνών υπάρχουν 700 ρέματα! Απ’ αυτά μόνο τα 70 φαίνονται. Όλα  τ’ άλλα έχουν σκεπαστεί και την εποχή που έχουν νερό κυλάνε υπόγεια.

Δρόμοι, που παλιότερα, ήταν ποτάμια είναι η οδός Σταδίου, η Φωκίωνος Νέγρη, η Βουκουρεστίου, η οδός Συγγρού και πολλές άλλες. Το υπέδαφος αυτών των κεντρικών δρόμων της Αθήνας είναι και σήμερα πλούσιο σε υπόγεια νερά.

Όμως, εκτός από τα ρέματα, τις πηγές και τα υπόγεια νερά, στο κέντρο της Αθήνας ρέει ένα πραγματικό ποτάμι.

Ο Ηριδανός σήμερα κυλά στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού

Ο Ηριδανός σήμερα κυλά στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού

Π1.   Ο Ηριδανός είναι ένα ποτάμι που επιμένει να διαπερνά υπογείως το κέντρο της Αθήνας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Πηγάζει από τον Λυκαβηττό, περνάει κάτω από την πλατεία Συντάγματος

 (και κάτω από το... υπουργείο Οικονομικών) και ξαναβγαίνει στην επιφάνεια στην οδό Ερμού μέσα στο αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμικού.

Στην αρχαία Αθήνα, ο Ηριδανός συναντούσε τον περίβολο των τειχών στην περιοχή της σημερινής πλατείας Συντάγματος. Το ότι πηγάζει από τον Λυκαβηττό το γνωρίζουμε από αναφορά του Στράβωνα.

Πρώτη αναφορά για τον ποταμό έχουμε στο έργο του Πλάτωνα Κριτίας. Μας μεταφέρει στην παλιά αρχαία εποχή, τότε που η Ακρόπολη ήταν τόσο μεγάλη που έφθανε ως τον Ηριδανό και τον Ιλισό και περιελάμβανε μέσα της και την Πνύκα.

Ο Ηριδανός περνά δίπλα από τον Ναό του Ηφαίστου στο Θησείο Αθήνα 1832 Έργο του σκωτσέζου ζωγράφου Hugh William "Grecian" Williams

Ο Ηριδανός καλύφθηκε κατά την ρωμαϊκή εποχή, στο τμήμα του που διαπερνούσε την αρχαία πόλη. Σήμερα έχει μία ορατή κοίτη, μήκους 50 μέτρων, μέσα στον Κεραμεικό, όπου η επιφάνεια του αρχαιολογικού χώρου είναι τρία μέτρα χαμηλότερη από το επίπεδο του εδάφους της σημερινής πόλης. Μετά τον Κεραμεικό το ποτάμι, που διατηρεί κι ένα σπάνιο είδος μικρών ψαριών, χάνεται κάτω από την οδό Πειραιώς και χύνεται στον Κηφισό.

Π2. Ο Ιλισός που πηγάζει από τον Υμητό. Η κοίτη του περνάει μπροστά από το Παναθηναϊκό Στάδιο, όπου υπήρχε και μία γέφυρα, μέχρι πριν λίγες δεκαετίες. Η γέφυρα αυτή ανακατασκευάστηκε το 1896, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι θεατές των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.

Οι καταρράκτες του Ιλισού, Αθήνα 1801-1806. Έργο του βρετανού ζωγράφου Edward Dodwell, Τυπώθηκε στο Λονδίνο το 1821

Ο Ιλισός, ή Ιλισσός, Ειλισσός αναφέρεται σε επιγραφές του 5ου αιώνα π.Χ. Ηιλισός. Στην αρχαιότητα θεωρούνταν ιερός ποταμός. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, στις όχθες του πίστευαν πως διέμεναν οι Μούσες, προς τιμή των οποίων υπήρχε και βωμός με την ιδιαίτερη ονομασία «βωμός των Ιλισιάδων» Αξίζει να επισημάνουμε ότι παρά την επικάλυψη του Ιλισού, η οποία άρχισε το 1948 και παρά τις σοβαρές

επεμβάσεις στις εκβολές του και σ' όλον τον φαληρικό όρμο, το Δέλτα του Ιλισού ξανασχηματίστηκε σ΄ έναν πολύτιμο για την Αθήνα υγροβιότοπο, όπου έχουν εντοπιστεί πάνω από 89 είδη πουλιών.

Π3. Ο Κηφισός  είναι το κατ΄ εξοχήν ποτάμι του Λεκανοπεδίου Αθηνών, που οι παλιότεροι Αθηναίοι τον ονομάζουν και σκέτα "Ποτάμι".  Είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Αττικής με μήκος 27 χιλιόμετρα.

Οι πηγές του Κηφισού βρίσκονται στις βορειοδυτικές πλευρές της Πεντέλης κοντά στην Κηφισιά, στην οποία άλλωστε έδωσε και τ΄ όνομά του. Η πανάρχαια γραφή του είναι με δύο "σίγμα" (Κηφισσός) και αποδεικνύει ότι το όνομα αυτού του αθηναϊκού ποταμού είναι ηλικίας τουλάχιστον... 5.000 ετών! Ο ποταμός είχε αξιοποιηθεί για πρώτη φορά στην εποχή

Ο Κηφισός των αρχών του αιώνα

του Αδριανού, όταν κατά μήκος του κατασκευάστηκε επί ρωμαϊκών χρόνων το πρώτο οργανωμένο υδρευτικό σύστημα για την Αθήνα

Άλλες πηγές του Κηφισού βρίσκονται στο Τατόϊ και στην Βαρυμπόμπη. Οι πηγές από την Πεντέλη σχηματίζουν ένα άλλο ποτάμι, που στο Χαλάνδρι ονομάζεται "Ρεματιά" και στη Νέα Ιωνία "Ποδονίφτης". Ο Κηφισός έχει όλες τις εποχές νερό.

Π4. Ο Ερασίνος είναι ποταμός της Αττικής που βρίσκεται στην περιοχή των Μεσογείων. Σχηματίζεται στην περιοχή της Παιανίας από συμβολή ρεμάτων που ρέουν από τον Υμηττό. Στην συνέχεια ρέει ανατολικά και εκβάλλει

στον Νότιο Ευβοϊκό κόλπο στην περιοχή της Βραυρώνας. Στις όχθες του βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της Βραυρώνας. Λίγο πριν εκβάλλει στην θάλασσα τα νερά του λιμνάζουν και διαμορφώνουν έλη με αποτέλεσμα η περιοχή να αποτελεί σημαντικό υδροβιότοπο της Ανατολικής Αττικής

Π5. Ο Ασωπός είναι ποταμός που διατρέχει τα σύνορα των Νομών Βοιωτίας και Αττικής. Οι κύριες πηγές του βρίσκονται στον Κιθαιρώνα ενώ στην πορεία του συμβάλλουν και άλλα ρεύματα που προέρχονται από τους ορεινούς όγκους   μεταξύ Πάρνηθας και Δερβενοχωρίων.   Έχει συνολικό μήκος 57 χιλιόμετρα  και διέρχεται από το Συκάμινο, τον Ωρωπό, το Σχηματάρι τον Άγιο Θωμά και τα Οινόφυτα, ώσπου χύνεται στον Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο.

Αλλά η Αθήνα και γενικά η Αττική έχει και... λίμνες!

Λ1. Μαραθώνα είναι η πιο γνωστή λίμνη και είναι τεχνητή. Δημιουργήθηκε για να συγκεντρώνει τα νερά της ανατολικής Πάρνηθας. Το φράγμα κατασκευάσθηκε μεταξύ 1924 -1929.

Η πραγματική λίμνη του Μαραθώνα βρίσκεται στον Σχοινιά. Τα νερά της αποτελούσαν φυσικό φραγμό για τους Πέρσες στην ιστορική μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ.   Παλαιότερα την λίμνη στον Σχοινιά τροφοδοτούσαν με νερά τα ρέματα που χύνονταν στην τεχνητή λίμνη Μαραθώνα και οι πηγές που βρίσκονται στο Κάτω Σούλι.

Λ2. λίμνη Κουμουνδούρου   

Η λίμνη Κουμουνδούρου βρίσκεται στον Σκαραμαγκά. 

Είναι λίμνη της Αττικής στα όρια των δήμων Χαιδαρίου και Ασπροπύργου. Πρόκειται ουσιαστικά για λιμνοθάλασσα, καθώς βρίσκεται στο επίπεδο της θάλασσας, πολύ κοντά στις BA ακτές του κόλπου της Ελευσίνας. Σήμερα χωρίζεται από αυτές από την εθνική οδό Αθηνών - Κορίνθου. Το νερό της είναι υφάλμυρο καθώς εισχωρεί σε αυτή θαλασσινό νερό.

Η λίμνη σχηματίστηκε τεχνητά στην αρχαιότητα, όταν η διάνοιξη του αρχαίου δρόμου έφραξε την δίοδο των νερών των παρακείμενων πηγών προς την θάλασσα[1]. Η δημιουργία της λίμνης πρέπει να έγινε κατά την κλασική περίοδο. Στην αρχαιότητα η λίμνη ονομαζόταν Ρειτό *, εκ της παρακείμενης αρχαίας πηγής που έφερε την ονομασία Ρειτά, από την οποία προέρχεται και το νερό της λίμνης.

Κατά τις δοξασίες των αρχαίων κατοίκων της Ελευσίνας το νερό της λίμνης αυτής ήταν υποχθόνιο και προερχόταν από τον Ευβοϊκό. Έτσι θεωρούνταν ιερή λίμνη αφιερωμένη στη θεά Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη. Δικαίωμα αλιείας στη λίμνη είχαν μόνο οι ιερείς της Ελευσίνας.

Η σύγχρονη ονομασία της οφείλεται είτε στο όνομα οικογένειας γαιοκτημόνων στους οποίους ανήκε η περιοχή κατά τον 19ο αιώνα, είτε στον πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κουμουνδούρο (1817-1883), στη θητεία του οποίου κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1860, έγιναν έργα επιχωμάτωσης και οδοποιίας μεταξύ της ακτής του Σκαραμαγκά και της λίμνης.

*Οι Ρειτοί ήταν δύο τεχνητές λίμνες που σχηματίστηκαν από πηγές στις δυτικές παρυφές του Όρους Αιγάλεω, γύρω στα 300 μέτρα βόρεια της ακτής και αποτελούσαν το σύνορο μεταξύ Ελευσίνας και Αθήνας. Η βόρεια λίμνη ήταν αφιερωμένη στη θεά Δήμητρα, ενώ η δεύτερη στην κόρη της Περσεφόνη.. λίμνη Κουμουνδούρου 

Λ3. λίμνη Μπελέτσι  είναι μία μικρή λίμνη που βρίσκεται σε υψόμετρο 600 μέτρων περίπου στις ανατολικές πλαγιές της Πάρνηθας, στην περιοχή Αγία Τριάδα της κοινότητας Αφιδνών, βορειοδυτικά της ομώνυμης κορυφής Μπελέτσι. Σχηματίστηκε από τα αναχώματα ενός δρόμου της "Ιπποκρατείου Πολιτείας", που έκλεισε την κοίτη κάποιου ρέματος. έχει βάθος 5-6 μέτρα και επιφάνεια πάνω από 5.000 τετραγωνικά μέτρα.

      
Λ4. Λίμνη της Βουλιαγμένης  είναι μια φυσική υφάλμυρη λίμνη με ιαματικές ιδιότητες που

βρίσκεται στη Βουλιαγμένη της Αθήνας. Τα νερά της προέρχονται από βάθος 50 με 100 μέτρα και έχουν θερμοκρασία από 22°C μέχρι 29°C, υποδεικνύοντας ότι σε κάποιο βάθος επικοινωνεί με το ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου.

H  Επίσης, η λίμνη τροφοδοτείται από μια πηγή γλυκού νερού σε βάθος 17 μέτρων Στη λίμνη καταλήγει ένα υπόγειο σπήλαιο που επικοινωνεί με τη θάλασσα με διάφορες στοές. Η λίμνη βρίσκεται στο νότιο άκρο του Υμηττού, κοντά στη θάλασσα. Βρίσκεται μέσα σε μια ελλειψοειδή κοιλότητα με μήκος 260 μέτρα και πλάτος 145 μέτρα. Η λίμνη βρίσκεται μισό μέτρο ψηλότερα από την επιφάνεια της θάλασσας. Εντάσσεται στις περιοχές Natura 2000.

Η λίμνη δημιουργήθηκε όταν τμήμα της οροφής ενός μεγάλου υπόγειου σπηλαίου κατέρρευσε πριν περίπου 2.000 χρόνια λόγω της διάβρωσης και των τεκτονικών κινήσεων, και γι' αυτό δεν υπάρχουν αναφορές από την αρχαιότητα, ούτε καν από τον Παυσανία Το σπήλαιο βρίσκεται μέσα στα ασβεστολιθικά πετρώματα της περιοχής.

Πηγή: https://thesecretrealtruth.blogspot.com, https://el.wikipedia.org,

https://www.mixanitouxronou.gr

                                                             Σαλτερής Νικόλας Δ2